Estaba a lingua acomodada na súa cama rosa, ben gardada polos seus paxes dándolle
aire de cando en vez, abrindo e pechando ás portas da entrada e movendo ás
cortinas da estancia, todos eles dun branco impecable.
Cando chegou recado da máis alta esfera que dicía:
Érguete axiña e ponte a traballar pois tes que dar un Mitin, falando de seguido
tres horas parando só para beber auga, non importa demasiado o que digas, pero
tes que levar o pensamento dos oíntes por enguedellados labirintos sen que se
decaten que non lles dis nada e se dormen, entón será o teu éxito.
Na aldea da familia do meu pai, teñen o costume de
dicir “ai o!” ou “vaite o!” “que tes o?” “que fas o?” ou sexa, que meten o “o”
cando se dirixen á persoa que teñen de fronte.
Pois contoume meu pai que sendo el moi novo, (seica aínda estaba solteiro)
déronlle permiso na garda de asalto, onde prestaba servizo, para ir a casa de
seus pais. Naquel tempo non había medios de locomoción, agás dun cabalo ou unha besta,
para ir de Mondoñedo ao seu pobo e como nesa cidade non o esperaban, tivo que
ir andando ata alá os quince quilómetros que separan un sitio doutro, de
noite e cruzando polo monte. Por entón aqueles montes eran unha boa tobeira
para os lobos, claro que eles estaban ao seu e non pendentes de ningún
camiñante, que ademais non tiñan a educación nin a amabilidade de avisar que
ían pasar por alí, tamén dicíase que ás veces aparecía algún atracador. Era moi
coñecido que máis de un paisano, amenceu amarrado a unha silva, sen moverse en
toda a noite e co calzón sucio por facerse de ventre.
Pois ben, coma dicía, meu pai botou a andar polo monte cara á súa casa e alá
polo medio do monte sentiu unha voz que lle berraba .- OI O! de primeiras non
fixo caso, pero uns pasos máis adiante volveu a oír .- OI O! entón preguntou
quen berraba e a voz respondeu .- OI O! daquela avisou que ía armado e botaría man
da súa arma se non o deixaban continuar o seu camiño, pero uns metros cara á casa e ao pe dun carballo, volveu sentir aquela voz máis preto, colleu a
STAR do nove largo que levaba na súa funda e largoulle un par de tiros na dirección
que sentira a chamada, cruzou aquel bosque e entrou noutro. Pareceulle que o
que berraba collera medo e xa calara, pero non, alá polo medio das árbores volvérono
chamar .- OI O! a pistola non volvera a funda, así de que apuntou e tirou
outras dúas balas (seica a lúa estaba chea e víase moi ben o camiño, pero só o
camiño), porque do berrón non había nin rastro e un pouco máis adiante chamou de
novo .- OI O! o meu vello cada vez máis cabreado e medroso, volveu a facer
tronar a súa arma, así nas seguintes árbores o mesmo, ata que xa se acabaron os
bosques e viu mellor e despexado o camiño da casa. O primeiro que fixo despois
de saudar e bicar a familia, foi mirar a pistola, tiña o
cargador baleiro.
Tardou anos en saber que esa voz que el oíra era a forma de oulear que
teñen os mouchos.
Era un péndulo obsesivo, cada mañá saltaba e saltaba para atrapala e non conseguía collela, mentres aquel badalo arbóreo ía engordando, como preñada de saboroso zume. Por fin un día alcanzouna, xusto cando ela rompía augas.
Antón é un home abandonado pola deusa fortuna en momentos puntuais, se cadra, cando máis precisaba dela.
Casado de primeiras cunha muller absorbente de moito xenio, que facía del un pandeiro. Mentres a ela lle durou a paixón polo baile, o seu home era o seu ídolo, agora ben; non tiñan fillos, empezou a engordar e con aquelas trazas, non lle facía graza ningunha o baile, ademais el, polo seu traballo tiña que viaxar e ela botaba a semana aburrida na casa. Aos poucos anos decidiron separarse, ben, decidiuno ela e a el non lle quedou outro remedio. Tivo que deixarlle a vivenda e pasarlle unha paga de catrocentos euros, e marchar para unha pensión.
Ao principio Antón colleu unha depresión e tivo que quedar de baixa a tratamento médico, logo cambiou de destino no choio. A súa empresa deulle o traballo de gardar e manter un centro que tiña vivenda, alí recuperouse e vivía de solteiro. Un bo día pensou en comprobar se o que dicían das cubanas era certo.
Marchou a Cuba de vacacións, alí era coma un cubano máis, de pel moura e co ben que se movía cos ritmos da illa ninguén diría que era doutro sitio. Coñeceu varias mulleres que querían comprometelo, pero coma tiña a lección aínda fresca, non se deixou. Volveu moi contento,aprendeulles aos amigos canto baile coñecera e amosoulles as fotos que de aló fixera, pasou a ser o amo nas discotecas, as rapazas querían danzar con el e facían corro para velo. Conforme pasaba o tempo estaba máis ledo por aquela visita e polos resultados que obtiña, así que, propúxose aforrar para visitar de novo aquel país e coñecelo mellor. Foi a Varadero e gustoulle, tanto, que volveu máis anos, tratou cunha mulata que lle deu o que el quería e deixouno toliño, presentoulle a familia e eles pedíronlle que a levara de alí, que aquela non era vida para a nena, que o pasaba mal cando el marchaba e que claro, tiñan que casar ou Antón perdería o forno onde cocía o seu pan. O home pensou que a rapaza pagaba a pena, casou con ela e tróuxoa para España.
Pasaron uns anos moi bos, ela ao cambiar de réxime de comidas fíxose máis muller, eran a envexa de todos, de el pola femia que levaba do brazo e dela polo corpo que botara. Pero dura pouco a ledicia na casa do pobre, a empresa cambioulle o traballo, xa non precisaban que gardara aquel centro porque a electrónica encargábase diso, permitíanlles seguir vivindo alí, pero el tivo que viaxar de novo, non botaba toda a semana fóra, pero chegaba moi tarde de traballar e cando tiñan unha avaría, tiña que desprazarse para tentar de amañala fora o día que fora e a calquera hora, ela aburríase. Algún espabilado deuse conta de que a pomba estaba abandonada e comezou a facerlle as veiras.
Por outra banda os plans do goberno para ampliar e mellorar o camiño de ferro, obrigaban a tirar a vivenda que usaban e a empresa advertida de tal circunstancia, deulles un prazo para abandonala. Antón pediu axuda económica á empresa, que lla concedeu sen problema e hipotecouse cun banco para mercar unha nova noutra cidade.
Ao cabo de pouco tempo a morena díxolle ao seu home, que se aburría e pasaba medo cando quedaba soia e como a súa mai quedara viúva, íalle mandar cartos para que viñera a vivir canda eles, Antón aceptou, calquera cousa por ter a súa rula contenta.
Ah, pero un día que volvía do traballo e as mulleres aínda estaban espertas, nada máis entrar na vivenda, saíronlle ao encontro ensinándolle un mandamento xudicial, que o obrigaba a manter unha considerable distancia da súa dona, entón se enterou de que fora denunciado por malos tratos, déronlle as súas cousas e botárono fóra ameazándoo con chamar á policía, de nada serviu que pedira explicacións, as dúas mulleres estaban de acordo e dispostas a cumprir a ameaza. Antón vive agora nun cuarto de aluguer con dereito a cociña, está a espera de que lle saia o xuízo por malos tratos. Ten que botar contas, presentindo que logo terá que pasarlle cartos á mulata e que terá que seguir pagando a hipoteca da vivenda, sumando o que lle paga á primeira muller, máis o costo da habitación. Pensa que está a volverse tolo.
Lembrou que de pequeno, a súa mai poñíalle á Virxe unhas candeíñas de aceite, pareceulle unha boa medida para aforrar cartos en luz. Filtrou dúas veces o aceite de fritir o peixe e puxo varias polo cuarto, dándolle un aspecto lúgubre de luz e sombras. Acaba de chegar de beber viño da taberna e sentado no chan, conta os cartos que quedarán para comer, beber e tabaco. As contas non saen e mira cara ao coitelo que está pousado sobre a mesa, mentres as candeíñas van consumindo o aceite, a súa luz esmorecida vaise apagando, a penumbra apodérase do antro.
Tiña unha imaxe de Santiago desde o monte Pedroso, de postal, pero feita de moitos anos atrás, e pensei que xa era hora de renovala, así que alá me fun. Ía dicindo para min que non poría verse coma moi real, pois facía sol, moito sol, para as fotos moi ben, Santiago chea de luz, pero..., aparecería a cidade sen a súa identidade, a choiva, ¡que lle iamos facer! Cadrou así o día. Con estas consideracións ía subindo sen fixarme en nada, pois a miña meta estaba alá arriba e non fixera mais que empezar. Cando o dar a volta a uns penedos dinme de fronte con un home. - ¡Eh, amigo! ¡pare o carro! Que aquí estou eu - Sorprendeume, pois non contaba con il e así díxenllo, e contestoume todo airado. - ¡Pois ai que estar ao loro! que se non turrante, ¿e logo? ¿que ves facer por aquí?. - Conteille o que faría ao chegar ao alto, e comenteille que non me parecía a verdadeira imaxe de Compostela sen orballo. – dixo. - ¡Malos tempos para a lírica! Para lembrar tempos pasados, para pensar na fermosura dun tempo que noutro lugar, se cadra chámanlle “mal tempo” e aquí formaba parte da beleza da cidade e o seu entorno. - Raio, pensei, un poeta no Pedroso. Pregunteille quen era e que facía por alí e explicoume que chamábanlle “Pepe o tolo” inda que o seu nome era Remixio, pero, como se facía difícil recordalo puxéranlle o outro, e estaba por alí porque vivía alí. Eu mirei derredor e non vía casa algunha entón solteille. - Onde, ¿aquí? - E respondeu enfadado. - Non home, esta e unha esterqueira, ¿non ves que está cheo de lixo? ¿non ves as gaivotas? A miña casa está alí tras aqueles pelouros. – dixo sinalando unhas grandes pedras que estaban un pouco mais arriba. - Perdoa, pero non vira nin o lixo nin as gaivotas ¿quen ía supor gaivotas, terra dentro? - Pois si, a min recórdanme os voitres en África, cando iamos polo deserto e os víamos, xa sabiamos que estaban pendentes dunha morte, dun animal ou dun home, teñen, non sei, semella un olfato especial para saber onde asexa. E logo recollen os despoxos coma as gaivotas, e peléxanse o mesmo polo bocado mais apetitoso, ¡son uns bichos asquerosos! - Así que estiveches en África, alí votarías en falta este verdor da Galicia ¿non? - ¡Home claro! Pero tamén ai sitios con herba e outras plantas, como en Marrocos ou Arxelia. - Ben, pero con montañas coma aquí non haberá ¿ou? - Si home, iguales non son pero hainas parecidas. Mira eu estiven na lexión, e no meu tempo libre vestíame coma os mouros e facía amigos entre eles, regaláballes cousas que eles non porían conseguir, e eles tamén querían facerme regalos, eu dicíalles que non quería nada, que admiraba moito a súa forma de vida e quería conocer a xente, as cidades e sitios bonitos. Eles ensináronme a súa relixión, co Corán, fíxenme fillo de Alá, e casei cunha moza, filla dun xeque árabe amigo meu, conozo moitas cidades e inda estaría en Arxelia se non mataran a miña muller e toda a familia de seu pai, nunha vinganza. E mellor deixar a conversa que me trae moitos recordos, e logo dóeme a cabeza. Calou deuse a volta e marchou cara aos penedos que antes me sinalara. Eu seguín o meu camiño para lograr a foto desexada, tería ca retocar co Photoshop para imitar o orballo e así recordar aquelo de que en “Santiago a chuvia e arte” sen embargo non podía evitar mirar de vez en cando cara atrás, e xuro que xa non vía gaivotas sobre o lixo, senón voitres voando en espiral sobre os despoxos dos humanos.
Certo día acompañaba a meu avó, que tamén era meu padriño, coidando as vacas, cando se me acordaron as “Peras Urracas” sentira falar delas na casa do meu padriño e non sabía o que eran, pregunteille entón a él si as coñecía, díxome.
- ¡Home ese e un bo conto! verás ¿ti sabes o que son as urracas?
- Padriño a min no colexio enseáronme cas urracas eran uns paxaros un pouco ladróns, porque nos seus niños aparecían aneles, e hasta reloxos, e todo aquelo que tiña algo de brilo, que son un pouco mais pequechos cos corvos, teñen unha cola de plumas negras tan largas como o seu corpo, por riba son negras e por baixo son brancas.
- Moi ben (díxome o padriño) esas son. Aquí nos, chamámoslle pegas. Pois verás, a xente foi deixando as arbores frutáis das que non recollía froita, sen coidar, sen podar, e claro os froitos foron cada vez máis pequenos e máis bravos.
- Naquel tempo apareceu por aquí un peregrino castelán que viña esfameado, e pediulle a Rosiña do Capado que lle dera algo de comer, a Rosa virou a cabeza cara unha pereira que estaba chea de froita e díxolle a o camiñante. “ Pode comer as peras que queira ”. Aquel home colleu unha e mordeu un anaco, cuspindo deseguida e dicindo que aquelas peras non as comían nin as urracas, e desde aquela esas peras chámanse así, con ese nome castelán, pero coido que esta froita so se dá aquí. Pois o Sito do Pillado, que era él moi espabilado e que tiña moitos perais destes, se lle ocurriu unha maneira de aproveitalos. Probou a inxertalos con outras arbores, hasta que deu con un Peruco, e podando e inxertando conseguiu que a pesares de que as peras teñen un lixeiro pique a bravío, son doces, e ise pique as fai máis ricas.
- Padriño, alí enriba hai unha pereira ¿e das urracas? Preguntei eu.
- Non aquela dá peras de inverno, chámanse de “ manteiga ” e son grandes, polo de agora están moi duras, fáltalles moito tempo, mira aló abaixo, aquela outra tenas pequenas, vai e si encontras algunha madura, cómea a ver si é das coidadas ou das bravas.
Alá fun, e comín dúas ou tres, collín outras tantas para o meu padriño e berreille coa boca case chea.
Erguinme perezosamente, lentamente. O espertador parecíame que soara xa había moito tempo, pero non tiña que ir a ningures. Non tiña fame, nin apetecíame almorzar nada, visitei a neveira, tiña a gorxa e a boca resecas, quizais algo fresco me fora ben (pensei) soio quedaba un iogur de froitas. Na primeira cullerada pareceume que tiña un sabor raro, estaba frío, e como cando un se ergue de mañá, ten sabor de boca coma reseso, seguro que é pola miña sequidade, (dixen pra min) e tomeino todo.
A noite anterior andivera de carallada con uns amigos, paseime coas cervexas e o tabaco, e tiven que ir evacuar líquido varias veces, e agora tiña sono, entón deiteime de novo.
¡Que maliño estaba! aquelo era un forno ou unha sauna, suábanme ate as orellas. Do envase do iogur saían uns bichos que ían facéndose mais grandes, eu nunca vira nada semellante, puxéronse en riba da mesa o pe do bote, e de súpeto votáronse a por min. Eu amedrentado, quíxenme tapar coas sabas, pero deberon de furalas porque tíñaos por todas partes, picábanme no corpo enteiro, non respectaban nada, pensei que me comerían. Un púxose perto de un ollo e puiden ver as mandíbulas, parecían as de un alicate ¡e os dentes! ¡mamaiña! eran coma os das pirañas, dábame por morto e convertido en “detritus de iogurtus”
Cando pareceume sentir o meu nome, alguén que estaba lexos chamábame, eu quixen contestarlle, máis aqueles asquerosos bichos non me deixaban, tíñanme pechados os belfos, e querían que cerrase os ollos, sentín a chamada máis alta, máis perto de min, busquei forzas pra tirar da saba, ¡raios, como pesaban aqueles bichos! por fin, axudado desde fora por miña mai conseguín destaparme.
Debeume ver moi mal porque polo visto, chamou unha ambulancia que me levou a urxencias, eu non me decatei porque os bichos aqueles pecharanme os ollos.
Cando espertei estaba nunha cama do hospital. Contei o que me pasara e atendéronme de seguido. Metéronme unha goma pola boca e libráronme o estómago, ¡paseinas canutas! ao pasares a goma pola gorxa dábanme arcadas e a goma volvía pra tras. Entón veu un médico e díxome que tiña que axudalos, se non teríanme que durmir. Contoume que tiña que pensar como facía un traga-sables, que se il fixera coma min cortaríase a gorxa toda, e non era así, polo tanto se il o facía, eu tamén poría, que tiña que relaxarme, colocar a cabeza pra tras e todo sería mais fácil. Dito e feito. Mentres, unha enfermeira votábame unha pomada e estendíama por todo o corpo.
Pronto entendín porqué me atenderan tan rápido, escoitei a unhas mulleres de bata branca, como falaban dun home que estaba moi maliño por comer un iogur en mal estado ou envelenado, que lle ían poñer un antiestamínico e que dos nenos que tamén estaban intoxicados, un xa morrera e os outros estaban graves.
Puxéranme unha bolsa con suero pra lavarme o estómago (según me dixeron) e por unha agulla que tiña cravada na man, metéronme o antiestamínico. De vez en cando viña unha enfermeira a poñerme pomada nas ronchas, que cada vez picábanme menos, así pasei aquel día e a noite, ¡con unha fame de medo!
A mañá seguinte veume a ver o médico e explicoume que tiveran uns nenos dun colexio intoxicados por comer iogures envelenados, que nun defecto de fabricación mezcláranse con un produto de limpeza, e como aparecín eu cos mesmos síntomas pensaron que viña do mesmo sitio, viron co meu caso era máis sinxelo e comprenderon a confusión, agora máis tranquilos e co estómago xa limpo, me darían a alta e poría marchar pra casa, que as ronchas e os picores irían remitindo e que lera as datas de caducidade dos productos antes de comelos.
Xenaro estaba sentado enriba dunha pedra coas mans nas queixadas, no que noutro tempo fora a “eira”. Recordaba os tempos pasados, erguíase de vez en cando e falaba só.
- Estas lousas pisadas ao longo dos anos por sabe Deus canta xente, nalgún intre ateigadas de homes mallando e mulleres peneirando o grao.
Xirou a cabeza, mirou ao lado do balado e continuou a súa leria.
- E esa figueira hoxe cargada de figos, cando era rapaz subía con meus irmáns e non deixabamos nin a proba, claro, agora todo o mundo merca a froita no “super” ou no “hiper” porque as pezas son máis grandes e máis bonitiñas.
O home volveu á posición inicial, coa ollada nas lousas.
- E meus pais e Aurorita, que axiña se foron, os vellos xa eran moito, pero miña irmá inda era moi nova.
Unhas bágoas escorregáronse sen o seu permiso polas meixelas, nun intre, xirou a cabeza para ver se alguén o vira e limpouse a escape. Os pais morreran xa había quince anos, primeiro fórase a mai e ao ano seguinte finou o pai. A irmá xa non era moza cando deixou a casa, Xenaro discutira moito con ela tratando de convencela para que quedara, aquel home non lle gustaba nada, pero ela estaba chochiña por él. Anos mais tarde, o seu cuñado matouna baténdolle cun fungueiro do carro.
Despois de secar os ollos, barruntou que había algo que non cadraba, recordou que o cura dixera, que os corpos eran po, terra, e tiñan que volver á terra.
- O cemiterio está cheo de furados e xa se levan enterrados moitos corpos, pero non se enchen, habemos ter un po moi fino. E eu son o seguinte, menos mal que din que isto non vai pola toca senón pola leva.
Volveu a agachar a cachola e seguiu.
- O resto dos irmáns han de estar ben onde están ¡cando que non se sabe nada de eles!
Foran oito irmáns, todos homes menos Aurorita, os seis marcharon uns cos outros, primeiro os dous mais vellos cara Alemania, a traballar na construción, como lles ia ben chamaron aos outros, incluso a irmá e a Xenaro, ela non quixo deixar a casa e el era moi cativo. Mentres viviron os pais, escribían con certa regularidade e viñan de vacacións. Ate houbo algunha vez que trataron de levalos a todos para alá, pero os vellos tíñanlle moito apego a terra. Despois que finaron os pais, nunca mais volveron, nin sequera aos casorios de Xenaro primeiro e logo ao da irmá. Trataron de localizalos por alá, na dirección que viña no remite das cartas, pero todo foi inútil coma se os tragara a terra, nunca mais se soubo deles.
Ergueuse de novo sacudíndose a roupa e mirándose o corpo dixo.
- ¡Canto leva traballado este corpiño! Aos quince fun axudar ao papá ao serradoiro, pero non me gustou, sempre cheo de serraduras, gustábame traballar a madeira doutro xeito. Marchei con Sito o zoqueiro, logo aprendín, e ía polas casas facendo zocas, aburrinme de facer sempre o mesmo. Fun con Paulino o ebanista, aquilo era o meu, facía os cabezais das camas con moitos adornos, todos labrados a man. O Paulino deixábame un debuxo e eu calcábao na madeira e traballábao coa trencha e a gubia. Era un traballo bonito e ben pago, pero o bo dura pouco. Uns anos despois cambiou a madeira por aglomerado, xa non se traballaba con debuxos nin adornos e as fábricas facían máis mobles que nós, Paulino acabou por pechar.
Entón como ninguén recollía as castañas, pedinllas aos donos. Facíanme preguntas de para que as quería, si eran para os porcos ou que ía facer con elas, nunca lles contei nada ate que tiven cartos dabondo para mercar fincas con castiñeiros.
Un Nadal que viñeran meus irmás, (inda vivía papá) contáranme que os franceses as convertían en “Marrón Glasé” (seica as cocen con moito azucra) Como eu escribíame con Avelino o de Cervantes, que estudou comigo e está en Lión, díxenlle de ir a medias no negocio, eu llas mandaba e el vendíaas alí. El alegrouse moito da idea e puxemos mans a obra. De noite levábaas en sacos na egua da casa a cidade, as facturaba na estación do tren e alá as recollía Avelino, que vendíaas como podía, isto ao primeiro. Hoxe van en camións, xa todos saben para que son e véndenmas a min, os franceses páganas ben porque son moi boas. Por certo, teño que ir a casa porque mandáronme uns sacos delas de Chantada que din que son boísimas e teño que probalas primeiro, como Balbina non está terei que cociñalas eu.
Balbina, a muller de Xenaro estaba na casa de seus pais. A súa mai morrera a semana pasada e tiña que arregar os papeis da herdanza cos irmáns, na casa non se vía a televisión en sinal de loito, pero como lle gustaba estar ao día das noticias, tiña a radio prendida e cando o locutor di
“ Noticias locais, hoxe o mediodía morreu Xenaro Xiraldez o Depredador das Castañas” - a muller sentiu coma unha lostregada, premeu o transmisor a orella e escoitou.
“Parece ser que o Xenaro estaba na súa casa comendo castañas, cando unha lle escorregou pola gorxa do ar, inda tivo tempo de chegar a casa do veciño que o atopou na porta tirado e sen alento. Chamaron unha ambulancia pero xa chegou ao hospital morto”.
Balbina colleu un taxi que a levou ao hospital, onde lle informaron da morte do seu home, aconsellándolle que o levara a un tanatorio para velalo antes do enterro. Así o fixo, puxérono nunha sala con uns cortinóns que podían tapalo se querían, ela sentou de fronte chorando, ergueu a cabeza para mirarlle a cara e de repente, pareceulle que lle chuscara un ollo, deben ser os nervios, se dixo, fixouse ben, e …¡estaba vivo! Púxose unha man na boca para non berrar e acercouse a el. Xenaro faloulle en voz baixa.
- Tápame un pouco por si entra alguén, non sei ben que pasou debín afogar con unha castaña, porque a teño na boca – enseoulla a Balbina – acabo de espertar, pero escoita con atención, ímonos aproveitar disto – ela interrompeuno.
- ¡Ai Xesús María! Xenaro érguete que imos dicirllo a todos.
- Cala muller e fai o que che digo. Fai uns meses, fixen un seguro de vida, si morro danche trescentos millóns. Vai a casa e colle unha barrena e a achuela grande que está enriba da mesa do garaxe, envólveos en algo, que non chos vexan e métesmos na caixa, pola noite saio, vou para casa e imos recorrer mundo con eses cartos.
- ¡Ai Xenaro que nos imos perder con este mal paso! ¡Que isto está mal! Vanos pillar, teremos que devolver todos os cartos e ir parar ao cárcere.
- ¡Que mal paso nin que centellas! Ai que aproveitar o momento ¡fai o que che dixen e volve de contado antes de que veña a xente!
Foise Balbina a facer o encargo, recolleu a barrena e o desaparafusador grande, envolveunos nun pano branco, para que non se notara no sudario, meteu o paquete debaixo da chaqueta e marchou ao tanatorio. Cando chegou había tres persoas dunha familia, puxo cara de “fondo pesar” e logo de escoitar o pesame daquela xente, escusouse por non estar presente e dixolles.
- Voulle dar un bico e arreglalo, que non o vexo ben.
Chorando acercouse ao feretro tapandoo co seu corpo da vista dos demais, meteulle o paquete entre a roupa mentres o bicaba na fronte e berraba.
- ¡Ai meu homiño, co novo que inda era! ¡tiña toda a vida por diante e mira!
Volveuno a bicar mentres Xenaro dicialle.
- Moi ben Balbina, á noite verémonos na casa e devólvoche o cariño, aínda que me estou aburrindo e non sei se non quedarei dormido.
- ¡Por Deus Xenaro, se te durmes empezarás a roncar e acabarase o teu invento!
Volveu chorar coma se lle estiveran petando unha malleira, nese intre, chegaba o Avelino ca súa dona, collerona dos brazos e fixeron que se sentara cando a eles. Foron chegando parroquianos que dabanlle o pesame, ela fixo o paripé como puido e aguantou o tipo. Chegou a hora, cerraron a caixa e fóronse todos ao cemiterio, o cura fíxolle un funeral de “corpore in sepulto” e metérono no nicho. Mentres o enterrador cerraba con cuñas a tapa e a lápida, Balbina choraba e berraba polo seu home, ate cos amigos sacárona collida polos brazos e a cintura, dicianlle que tiña que ser forte, que a vida segue e que alí estaban eles para o que lle fixese falta, Avelino dixolle que arreglara os papeis e despois se fora a Francia con eles, dixolle que si, que pasados uns días xa falaría con él e se foi para casa ca escusa de que quería estar soa.
Estivo toda a noite deitada esperta, agardando a chegada de Xenaro, que non aparecía, ela pensaba ¿e si tiña alguén por aí (unha amante) e marchou cara outro sitio? comiscou galletas, fumou un pitillo e bebía auga cada pouco sen ter sede, non podía con aquela ansiedade. Ao mencer preocupada polo incumplimento do pacto por parte do seu home, se chegou ao campo santo e foise a ver o nicho. Todo estaba como o deixara o enterrador o día anterior, quedouse un intre mirando e logo dixo.
- Quen cho ia dicir Balbina aos teus cuarenta anos volves ser solteira, sen fillos, sen nadie a quen coidar e con tres centos millóns, ti queda ahí Xenaro que eu coma ti dixeches vou ver mundo.
----------------------------------------------------------------------------
Resumen do que aconteceu despois
Balbina cobrou os cartos do seguro e marchou a Francia onde lle vendeu á Avelino á súa parte do negocio das castañas. Despois desapareceu polos camiños do mundo.
O cabo duns meses (oito ou dez) morreu en Alemania un dos irmáns de Xenaro, que quixo que o enterraran no panteón familiar, cando abriron o nicho os restos de Xenaro caeron ao chan, alí apareceu a barrena e o desparafusador, entón fixaronse na tapa, tiña marcas coma se alguén tentara de abrila desde dentro, quixeron falar con Balbina a ver se lles contaba algo. Pero, ela non apareceu.
Nestes días matáronme ó galo, tivo que ser unha fera traidora, porque o meu galo era valente.
A xente dicía que era malo, non o era, non señor, él defendía o seu, ti tentabas de entrar ao galiñeiro e alí de fronte xa estaba el e coma fixeses intención de seguir, atacábate, tirábase coma un bólido cos espolós por diante e mancábate.
Por iso penso que foi un animal grande, un zorro, un porco teixo, que sei eu. Pero él fíxolle fronte, seguro, porque non faltou ninguén máis e iso foi polo traballo que lle deu a alimaña, porque ó galo non tiña moitas carnes, eso si, era todo fibra, forte, e con unha mala ostia...
Facía tempo que non o sentía cantar. O canto matinal volverase como afiminado, coma un gorgoriño débil, e mosqueoume, pareceume raro e fun ver que pasaba. Xa vin ao pe da porta sangue espaiada e varias fermosas plumas tamén ciscadas, pronto comprendín a crime, a falta do canto macho, aquel “Kikirikí” forte, profundo e repetido tantas veces coma galiñas había. Sentíase ao longo do val.
Durmía con un ollo aberto e outro pechado, ao menor ruído xa estaba en pe.
Ca primeiriña raiola do sol, erguíase e saía o primeiro, poñíase no alto dun cepo e comezaba o seu ritual, primeiro canto, primeiro quiqui, a galiña era ben recibida cortexada e pisada, marchaba ela toda crecha por ser a primeira e xa o xefe berraba pola segunda desde o alto do madeiro, segundo canto, segundo quiqui, o mesmo conto que na primeira e cando aquela marchaba arregando as plumas, xa estaba preparado para o terceiro, e así ata dezasete, que eran as galiñas que había, logo votaba outro para avisar a un polo que tiña de aprendiz do oficio, para que baixara e se puxera ao choio, e este era o que cantaba agora, pro tiña aínda moito que aprender.
Había de votar moi a faltar ao mestre, pois as galiñas non lle tiñan ningún respecto, aquela que sempre era a primeira non se deixaba pisar, algunha deixábao máis por necesidade que por outra cousa e a maioría picábano todo ata que conseguía fuxir, ¿é as mais vellas? esas eran as peores, eran as donas do galiñeiro, dicían quen comía e quen non e a que se revolvera picotazo ía, picotazo viña.
Seguramente ademais do polo algunha galiña tamén votaría en falta ao xefe. Só ca súa presenza xa se calmaban todos, cada un comía o seu, e traballaba polo seu lado, ninguén protestaba nin se revolvía xamais.
Deste xeito, terei que mercar outro galo pelellón.
